فرش کرمانی از جمله فرش‌هایی است که از تنوع طرح و تنوع رنگ چه در یک فرش و چه در زمینه‌های متفاوت از یک نمونه طرح، اجرا می‌شدند. فرش‌های کرمان زیباترین تصویرباف‌ها را دارند که با نقشه‌های شطرنجی روی پوست آهو و پوست بره که توسط دست و مرکب‌های دست ساز انجام شده و به یادگار مانده‌اند.
استفاده از رنگزاهای اعلی منطقه کویر و کوهستانی این شهر چهارفصل که دارای عصاره فوق العاده‌اند، استفاده از پشم مرغوب گوسفندان نواحی سیرجان و بردسیر که به علت نژاد گوسفندان پشمی به مرینوس ایران معروفند و دارای انعطاف پذیری و پاخوری فوق‌العاده‌اند.
- هر آنچه لازم است درباره فرش کرمان بدانید – قسمت اول
- هر آنچه لازم است درباره فرش کرمان بدانید – قسمت دوم
رنگ‌های متداول در فرش کرمانی
ابن رنگ‌ها حدود دو قرن مورد استفاده قرار می گرفته است.
۱. چهره‌ای ۲. گلخاری ۳. سرخابی یا گلی ۴. گوجه‌ای ۵. عنابی ۶. مسی ۷.روناسی ۸. گلبهی ۹. لکی ۱۰. دوغی ۱۱. فیروزه‌ای ۱۲. لکی سیاه ۱۳. فولدی ۱۴. سرمه‌ای ۱۵. الاسی یا نقره‌ای ۱۶. فیلی ۱۷. جوزی ۱۸. سوسنی ۱۹. هلی ۲۰. طلایی ۲۱. نخودی ۲۲. بیدمشکی ۲۳. زیتونی ۲۴. ماشی ۲۵. یشمی ۲۶. چینی ۲۷. چینی سیاه ۲۸. دارچینی ۲۹. گردویی ۳۰. ترمه‌ای ۳۱. سنجدی ۳۲. لجوردی ۳۳. کرمی ۳۴. اقیانوسی ۳۵. کرمی ۳۶. قهوه‌ای و ۳۷. سفید.
نکته مهم: بعضی از این رنگ‌ها به علت نوع رنگرزی ریس (خامه)، تمایلاتی به سمت و سوی دیگر رنگ‌ها دارند. به عنوان مثال ۴ نوع بیدمشکی داریم از جمله: بیدمشکی قرمز، بیدمشکی قهوه ای، بیدمشکی طلایی یا زرد و بیدمشکی سبز.
گلخاری
رنگی است معروف، شبیه به رنگ «گل خار» و آن نباتی است خاردار که گل سرخ دارد و مایل به کبودی و در عرف هند «کطائی» گویند. (فرهنگ آنندراج).
رنگ‌های گلخاری ریس‌های قالی کرمان و مشابهت فام آنها با گل‌های خار دشت‌ها و بیابان‌های کرمان که در بهار گل می‌دهند. وجه تسمیه نامگذاری این فام (گلخاری)، به علت شباهتی است که گل‌های خار دشت‌های کویر کرمان که در اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت می‌شکفند، با آن دارند.
(محسن خان و حسن خان) شاهرخی که شطرنجی نمودن نقشه‌ها، ایجاد سایه و روشن‌های زیبا همراه با قانون همنشینی «زیررنگ_رورنگ» و همچنین آوای خوش یشکی_دوشکی را ابداع کردند؛ آثار بدیعی برای کاربرد دو رنگ چهره‌ای و گلخاری، خلق کردند که مانند یک زبان در نقشه خوانی، نقشه کشی و طراحی، همچنین رنگرزی ریس‌های کرمان بر جای مانده است.
می‌توانید حالت‌های قرار گیری سایه و روشن این دو رنگ کامل در کنار یکدیگر و به صورت یک در میان یا به صورت سایه روشن (زیر و رو) را ببینید:
کاربرد چهره ای و گلخاری به صورت یک در میان و در کنار هم در گل های سه پر سمت چپ و راست و گل های دیگر که کامل به چشم می‌آیند.
این تصویر قسمتی از یک فرش تولید ارجمند کرمانی است
کابرد رنگ گلخاری در زمینه حاشیه‌ها و زمینه ترنج و سر ترنج به وسعت زیاد و همزمان در ختایی‌های گل‌های زمینه داخل مت و اسلیمی‌ها.
برای بدست آورن رنگ گلخاری ریس، بهترین حالت استفاده از قرمزدانه شراب کش است که برای ۴۰=R:L ، مقدار ۴ الی ۵ درصد قرمز دانه نیاز است. البته در تولید بال رنگ گلخاری و چهره‌ای، از پساب لکی حاصل می‌شوند که در هزینه‌ها کنترل بهتری صورت پذیرد.
در قسمت بعد این مطلب، توضیحات بیشتر درباره رنگ چهره‌ای که در فرش کرمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد ارائه خواهیم کرد. با هزارویک بوم همراه باشید.
