پتنت یا ثبت اختراع برای یک اثر هنری

با وجود این که اثر هنری هر هنرمند و ویژه و منحصر به فرد بودن آن، می‌تواند همچون امضا، یک راه جلوگیری از کپی کردن آثار وی باشد اما با این وجود همیشه راه‌هایی وجود دارد که ایده و اثر او به طرق مختلف مورد استفاده‌های غیرقانوی قرار گیرد. به همین دلیل ثبت اثر به عنوان یک ملک معنوی و دریافت پتنت patent می‌تواند راهکار خوبی برای حفاظت از آن اثر باشد.

یک هنرمند در مورد چه چیزهایی نمی‌تواند ادعای حق داشته باشد؟

حوزه عمومی و طبیعت مانند گل‌ها، حیوانات، پرندگان و امثالهم نمی‌توانند شامل قانون کپی‌رایت شوند. مثلا شما نمی‌توانید طرحی از یک پرنده بزنید و انتظار داشته باشید که به عنوان یک اثر ثبت شود و کسی حق استفاده از آن و یا ایده‌های مشابه آن را نداشته باشد. برای نمونه، شرکت Vickery Design شمع‌هایی طراحی می‌کرد که شبیه ذرت بودند، در سال ۱۹۹۹ این شرکت سعی کرد تا یک شرکت طراخی دیگر که شمع‌هایی با طرح مشابه تولید می‌کرد را به دلیل منع قانون کپی‌رایت محکوم کند. اما در نهایت قاضی اعلام کرد که شمع‌های شرکت Vickery Design شامل قانون کپی‌رایت نمی‌شوند زیرا ذرت از جمله محصولاتی است که در طبیعت وجود دارد.

چطور برای دریافت پتنت یا ثبت اختراع اقدام کنیم؟

اداره ثبت اختراع در ایران یکی از ادارات زیرمجموعه اداره کل مالکیت معنوی است. این اداره در ابتدا با نام مالکیت صنعتی شناخته می‌شود که در اوایل سال ۱۳۹۴ به مرکز مالکیت معنوی تغییر نام داد. این اداره در حال حاضر در تهران در میدان امام خمینی، خیابان خیام ،خیابان فیاض بخش، جنب ساختمان شماره یک سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، ساختمان قدیم بانک ملت قرار دارد.

پایگاه اطلاع رسانی مالکیت معنوی اثر در ایران به شما برای ثبت اختراع و یا اثر هنری کمک می‌کند. برای ثبت اظهارنامه اختراع یا پتنت نیز می‌توانید از وبگاه سازمان ثبت اسناد و املاک کشور کمک بگیرید. توصیه می‌شود پیش از اقدام برای ثبت اثر خود، این راهنمای مراحل انجام کار را مطالعه کنید و مدراک و راه‌های لازم را از پیش بدانید. در این آدرس نیز به برخی از سوالات کاربران پیشین پاسخ داده شده، برخی از آنها شاید سوال‌های شما هم باشند. آنها را نیز به خوبی بخوانید. یک سامانه دیگر نیز برای ثبت اختراع وجود دارد که می‌توانید از آن برای انجام مراحل کار خود مشاوره بگیرید.

حمایتی برای ایده‌های تحقق نیافته وجود ندارد

یکی از محدودیت‌های قانون که در تمام کشورها وجود دارد این است که قانون کپی‌رایت و حمایت معنوی شامل حال ایده‌هایی که هنوز به مرحله اثر نرسیده‌اند، نمی‌شود. قانون حمایت مالکیت معنوی از دیزاین‌ها و اثرهای ساخته شده حمایت می‌کند اما از ایده‌ها خیر. مثلا شما یک قاب دوربین عکاسی یا یک لیوان با شکلی خاص طراحی کرده باشید و آن را ساخته باشید، می‌توانید آن را به ثبت برسانید و از آن حمایت کنید؛ اما اگر این ایده را به مرحله عمل نرسانده باشید، هرگز نمی‌توانید دیگران را از ساختن آن منع کنید.

***

فکر می‌کنید قانون کپی‌رایت در کشور ما تا چه اندازه به هنرمندان در راه حمایت از آثار هنری‌شان کمک می‌کند؟ آیا تا کنون سعی کرده‌اید اثر خودتان را ثبت کنید؟ یا کسانی را می‌شناسید که برای ثبت اثر هنری اقدام کرده باشند؟ با چه مشکلاتی مواجه شده‌اید؟ یا شده‌اند؟ تجربیات خود یا دوستانتان را با ما و خوانندگان هزارویک‌بوم در میان بگذارید.