شاید این سوال برای شما هم مطرح شده باشد که ساختمان‌های بزرگ و بی‌نظیر در طول تاریخ چگونه به وجود آمدند؟ چه چیزی در شکل گرفتن بناهای مهم در معماری جهان نقش بازی کرده است. بی‌شک تاریخ سبک‌های معماری جهان یکی از جذاب‌ترین مباحث موجود در معماری است. اهمیت این موضوع، آن زمان مشخص میشود که می‌بینیم سازه‌های تاریخی و باشکوه اطراف دریای مدیترانه، تا به امروز بر معماری تمام ساختمان‌های دنیا تاثیر بسزایی داشته‌اند.
به طور کلی مورخان تاریخ شروع معماری را به دوران ماقبل از تاریخ نسبت می‌دهند. بعد از آن دوران، می‌توان از معماری مصر باستان، بیزانس، رومانسک و گوتیک به عنوان چند نمونه برجسته معماری نام برد، و نهایتا معماری رنسانس، که نقطه عطفی در سبک‌های معماری جهان است.
معماری جهان در دوران ما قبل از تاریخ
دوران پیشاتاریخ یا دوران پیش از تاریخ یا ما قبل تاریخ به محدودهٔ زمانی پیش از ثبت و ضبط تاریخ یا اختراع سیستم نوشتاری گفته میشود. پیشاتاریخ به دوره‌ای از زندگی انسان، پیش از اختراع خط اشاره دارد که انسان در آن دوره هنوز به ثبت و گزارش زندگی و دستاوردهای خود توانا نشده بود و تجربه‌ها و دستاوردهای انسان به سرعت از بین می‌رفت.
چاتال‌هویوک از آثار مهم دوره نوسنگی در آناتولی (ترکیه) است که تاریخ آن به ۶۵۰۰ تا ۵۷۰۰ پ. م برمی‌گردد و آن را می‌توان از نخستین تلاش‌های بشر برای پی‌ریزی زندگی شهری دانست.
این دوره به سه قسمت دوران پارینه (دیرینه) سنگی، میان سنگی و نو سنگی تقسیم میشود. دخالت بشر در سازه سرپناه خود از دوران نو سنگی (یکجا نشینی) آغاز میشود. اولین مسکن این دوره به صورت آلونک و یا گودال بود، و بعد از آن خانه‌های خشتی و سنگی هم ساخته شدند. از مهم‌ترین بناهای دوره نو سنگی، می‌توان به چاتال‌هویوک (catalhoyuk) ترکیه، تپه سیلک (Sialk) کاشان و اریحا در اردن اشاره کرد، که هر سه در خاورمیانه بودند. در مناطقی از اروپا نیز سنگ‌های عظیمی را بدون استفاده از ملات بر روی هم قرار می‌دادند، که این بناها بیشتر جنبه مذهبی داشتند تا سرپناه. معروف‌ترین آنها استون‌هنج (Stonehenge) در انگلیس است، که امروزه پژوهشگران معتقدند این بنا در حقیقت یک رصدخانه بوده.
کهن‌ترین مردم دشت‌نشین، مردم محل سیلک (Sialk) نزدیک کاشان بودند که آثار زندگی ایشان را در آن‌جا به دست آورده‌اند.» میدان‌گاه باستانی سیَلْک در منطقه فین کاشان واقع شده‌است و پیشینه‌ای نزدیک به هفت هزار سال دارد.
استون‌هنج یادمانی پیشاتاریخی است که در کشور انگلستان و در شهرستان ویلتشایر که در ۳٫۲ کیلومتری غرب آمسبوری و ۱۳ کیومتری سالزبری قرار دارد.
معماری مصر باستان
مصر باستان یکی از تاثیرگذارترین تمدن‌ها در طول تاریخ بوده است که سازه‌های بسیار متنوع و بناهای و آثار معماری بزرگی را در امتداد رود نیل به وجود آوردند. مصریان خانه‌های خود را ناپایدار و آرامگاه‌های ابدی خویش را مکانی برای زندگی ابدی می‌دانستند، از همین رو اهرام و معابد در مصر باستان از معماری برجسته‌ای برخوردارند که از معروف ترین آنها می‌توان به اهرام سه‌گانه مصر و اهرام خوفو و خفرع، اشاره کرد.
هرم‌های مصری از مهم‌ترین و باشکوه‌ترین سازه‌های بر جای مانده از تمدن مصر باستان هستند که نمادهای این تمدن نیز به شمار می‌روند.
معماری بیزانس
معماری بیزانس یا روم شرقی با تاسیس پایتخت امپراطوری توسط کنستانتینوس اول بر کرانه تنگه بوسفوروس (استانبول امروزی) به وجود آمد. از خصوصیات این معماری می‌توان به تبدیل سنگ به آجر، به وجود آمدن گنبد، طراحی استادانه موزاییک‌ها و استفاده از فرم‌های کلاسیک، اشاره کرد.
ایاصوفیه کلیسای مسیحیت شرق بود که در دوره امپراتوری بیزانس به سال ۵۳۲ میلادی بنا به دستور امپراتور کنستانتین اول ساخته شد. در قرن ۶ میلادی توسط جاستنیانوس بازسازی و مرمت شد.
معماری رومانسک
معماری رومانسک یا رومی‌وار در اروپا سال‌ها پس از سقوط امپراطوری روم غربی، در یک دوره دویست ساله، یعنی سده یازدهم و دوازهم، به وجود آمد. معماری رومانسک یک معماری توده‌ای با دیوارهای ضخیم، طاق‌های گرد، پایه‌های محکم، و دالان‌های تزئین شده، است. در این سبک از معماری به ندرت نقشه‌های معمولی یا متقارن دیده میشود. از معروف ترین بناهای این معماری می‌توان به کلیسای سانتا ماریا مجوره در شهر گاتسو ایتالیا اشاره کرد.
کلیسای Tum Collegiate، لهستان – از نمونه بناهای معماری رومانسک
معماری گوتیک
معماری گوتیک یک سبک مذهبی و همواره در خدمت کلیسا بوده است. نوع ارتباطات در آن دوران به صورت عمودی تعریف می‌شده. بدین صورت که تمام ابعاد و جنبه‌های زندگی در جهت خداوند و برای خداوند تعریف می‌شده. قوس‌های نوک تیز، ارتفاعات بلند و تناسبات غیر انسانی از خصوصیات معماری این دوره است. کلیسای نتردام پاریس از نمونه‌های برجسته گوتیک به شمار می‌رود.
کلیسای جامع نوتردام پاریس از بناهای مهم و معروف معماری گوتیک به شمار می‌رود. این کلیسا در جزیره سیته در میانه رود سن و در مرکز پاریس واقع شده است.
پس ازین دوره‌ها و از شروع رنسانس، تغییرات و روند رشد معماری جهان به صورت چشمگیری افزایش یافت. به صورتی که در یک بازه پانصد ساله سبک‌های بسیار متنوع و متفاوتی، در جای جای جهان دیده میشود، که از بارزترین آنها می‌توان به معماری باروک، معماری پالادیان، معماری نئوکلاسیک، معماری ویکتوریا، معماری مدرن، دوران باهاوس، معماری پست مدرن یا پسانوگرا و معماری هایتک یا فناوری برتر اشاره کرد.
***
ما در هزارویک بوم قصد داریم تاریخچه معماری جهان و سبک‌ها را از دوران رنسانس به بعد، بررسی و به صورت تفصیلی معرفی کند. در طول این مدت اگر سوال یا پیشنهادی در این رابطه داشتید با ما درمیان بگذارید.
