پیش درآمدی بر فرش بیجار

بیجار از شهرهای استان کردستان و مرکز منطقه ای بنام «گروس» است. منطقه گروس اقتصاد متکی به کشاورزی و دامداری و صنایع دستی دارد. قالیبافی در این شهر دارای سابقه دیرینه‌ای است و قدمت بافت قالی‌های تاریخدار بیجار (موجود در خارج از کشور) به سال ۱۲۶۶ ه.ق باز می‌گردد. این مطلب نگاهی اجمالی به گلیم و فرش بیجار دارد. در مطلب‌های بعدی به جزییات بیشتری از فرش این خطه از کشورمان خواهیم پرداخت.

فرش بیجار در یک نگاه

بافت عموم قالی‌های قواره بزرگ٬ به سفارش اعیان و بزرگان شهر بیجار و اغلب به منظور هدیه دادن انجام می‌گرفت.

قالیبافی تا حدی تحت حمایت بزرگان بود. تاریخ ایجاد کارگاه‌های بافت قالی در کردستان به حدود چند صد سال قبل باز می‌گردد. طرح‌های معروف به باغی که در این کارگاه‌ها بافته می‌شدند، همواره مورد توجه مجموعه داران فرش‌های کلاسیک ایرانی بوده‌اند.

در آغاز جنگ جهانی دوم٬ تقاضا برای فرش همچنان بالا بود٬ در این دوران قالیبافان گروس نیز که بازار فروش قالی‌های درشت بافت و ضخیم آنان رو به تنزل بود٬ ناچار به بافت قالی‌های ظریف و با کیفیت روی آوردند که نتیجه بخش بود و شهرت فرش بیجار یا گروس را جهانی کرد. نمونه ای از این قالی های نفیس در حسینیه شهر بیجار وجود دارد.

فرش بیجار مدرن

ویژگی شاخص فرش بیجار ساختار متراکم آنهاست. بافت این قالی‌ها به گونه‌ایست که نمی‌توان آنها را تا کرد. در قدیم این گونه فرش‌ها را «لول» می‌نامیدند. این موضوع بیانگر استحکام بیش از حد فرش‌های بیجار است.

نقش فرش‌های این منطقه بیشتر شامل طرح‌های منظم است و به نسبت نوع روستایی آن، دارای خطوط ملایم‌تر و نقش مایه‌هایی طبیعی‌تری است.

در این طرح‌ها، نقوش کلاسیک ایرانی بزرگ شده و در کنار نقش‌هایی که تحت تأثیر مدل‌های روستایی و قبیله‌ای است، دیده می‌شوند. این قالیچه‌ها که از جذابیت و گیرایی خاص برخوردارند، بافتی ظریف دارند و اصالت و سادگی در طرح و رنگ آنها مشهود است.

گلیم بیجار

گلیم بیجار کردستان بافته‌هایی که به عنوان بیجار است مربوط به خود شهر و چهل روستای اطراف آن است. البته تعدادی ازگلیم‌های بیجار مانند گلیم صحنه اما با رنگ‌های تند و پشم زبر بافته می‌شوند.

از دیگر خصوصیات گلیم‌های بیجار این است که حالتی انفرادی‌تر و متمایزتری دارند و دارای بافت‌های چاکدار پشمین وتارهای نخی است.

نکتهٔ مهمی که وجود دارد که گلیم‌های بیجار را به راحتی نمی‌توان از سایر گلیم‌های غرب وشمال غربی کردستان مانند شاهسون، تشخیص داد.

اما ویژگی قابل تمایز گلیم‌های بیجار حیوانات دو سر و ترنجهای کلونی شکل است، که از ویژگی‌های خاص کار تزیینی کردها، مخصوصا در کیف‌هاست.

گلیم بیجار

این گلیم‌ها در گذشته به عنوان کادو و جهاز عروسان جوان بافته می‌شد. طرح‌های حیوانی که در این گلیم‌ها به کار می‌رود به دلیل تاکید بر اهمیت گله‌های گوسفندان یا بزها به عنوان ثروتی قابل حمل بوده است.