کریستوفر نولان از جمله کارگردان‌هایی است که به خاطر سبک خاص خودش مشهور است و طرفداران بسیار زیادی دارد. این کارگردان بزرگ، با فیلم یادآوری (Memento) خود را به خوبی به سینمای جهان شناساند؛ کاری که با فیلم قبلی خود (تعقیب) نتوانسته بود به ثمر برساند. کریستوفر نولان، با این فیلم مخاطب را به بازی می‌گیرد و سردرگم می‌گذارد. در این مقاله، به طور خلاصه به بررسی فیلم و ویژگی‌هایش، کریستوفر نولان و ژانر معمایی می‌پردازیم:
نام فیلم: Memento، یادآوری
کارگردان: کریستوفر نولان (Christopher Nolan)
نویسندگان: جاناتان نولان (Jonathan Nolan)، کریستوفر نولان
بازیگران: جو پانتولیانو (Joe Pantoliano)، کری-آن ماس (Carrie-Anne Moss)، گای پیرس (Guy Pearce)
جوایز: نامزد اسکار بهترین فیلمنامه غیر اقتباسی، بهترین تدوین
حتما شنیده اید که به شوخی می‌گویند ژان پل سارتر همواره یه دنبال اختراع غذایی بود که احساس پوچی را در انسان القا کند. در فیلم یادآوری (Memento) شاهد این هستیم که کریستوفر نولان احساس بیماری از دست دادن حافظه کوتاه مدت را با یک فیلم ۱۱۳ دقیقه‌ای در بیننده به وجود می‌آورد. این فیلم که بدون شک یک جا به سمت عقب بر می‌گردد، ما را به دوباره دیدنش وادار می‌کند.
یک بیننده نه چندان حرفه‌ای اگر تا آخر فیلم طاقت بیاورد، پس از تمام شدن آن به خیلی از ابهامات ظاهری فیلم نمی‌تواند پاسخ دهد. ممنتو واژه‌ای لاتین معادل «به یادآر» است. معنی آن چیزی است که گذشته را به خاطر می‌آاورد؛ چیزی که میتواند برای فشار بر حافظه یا هشدار نسبت به آینده به کار رود.
اولین کاری که بعد از پایان فیلم یادآوری به طور حتم خیلی از تماشاگران این فیلم انجام می‌دهند این است که دقایقی محو فیلم و اتفاقات می‌شوند. دقایقی که باعث می‌شود تماشاگران به دو دسته عمده تقسیم شوند:
دسته اول افرادی که فیلم و کارگردان را به باد انتقاد می‌گیرند و از پیچیدگی به قول خودشان الکی آن گله می‌کنند و دیگر سمت اینگونه فیلم‌ها نمی‌روند؛ و حتی شاید این فیلم را از روی آرشیو خود نیز حدف کنند.
دومین دسته معمولا عاشقان اینگونه ژانرها هستند. آنها فیلم و لحظات خاص آن (به خصوص لحظه ۱:۳۰:۰۲) را با دقت بیشتری تماشا و موشکافی می‌کنند و بعد از پایان فیلم و دقایقی تفکر، به مدح و ستایش فیلم و کارگردان می‌پردازند. ذهن این دسته از افراد معمولا تا چند روز درگیر داستان فیلم و اتفاقات آن خواهد ماند.
در این فیلم اما سرچشمه این تفاوت کجاست و حق با کدام گروه است؟
مهمترین نکته شناخت کارگردان یعنی کریستوفر نولان و سبک او است که آن را، نه از فیلم اول خود یعنی تعقیب (Following)، بلکه از فیلم کوتاه خود Doodlebug (اگر ندیده‌اید حتما در برنامه خود قرار دهید.)، نشان داد.
سبک خاص و نوع روایت پیچیده و عجیب داستان توسط نولان از همان ابتدا شروع شد و فیلم به فیلم پیشرفت کرد و در تلقین (Inception) و میان ستاره ای (Interstellar) به اوج خود رسید.
- بیشتر بخوانید : نقد فیلم؛ بررسی و خلاصه داستان Interstellar
ممنتو نیز شروع بی‌نقص این کارگردان است که به بهترین شکل هم در داستان که برگرفته از داستان کوتاه جاناتان نولان، برادر کریستوفر نولان، و هم در ساخت، پیاده شده است.
سبک عجیب روایت دوگانه فیلم (یکی رنگی و دیگری سیاه و سفید) که یکی خطی و دیگری غیر خطی است و در آخر فیلم به هم مربوط می‌شوند، پایان فیلم را آغاز آن می‌کند!
مهمترین نکته‌ای است که باعث ایجاد دو گروه تماشاگری که در ابتدای مطلب به آنها اشاره کردم، می‌شود، همین پیچیدگی ایجاد شده است که بعضی از آن رنج و بعضی از آن لذت می‌برند.
ممنتو فیلمی است که تحت هر شرایطی ارزش سالی یک بار دیدن را دارد. اگر چندسال پیش آنرا دیده‌اید پیشنهاد می‌کنم در اولین فرصت دوباره آن را ببینید، درست است که این فیلم نسبت به فیلم‌های جدیدتر نولان سطح پایین‌تری دارد، اما سبک خاص آن به طرز عجیبی مغز و ضمیر ناخودآگاه شما را درگیر می‌کند!
تمام پیچیدگی‌های فیلم ظاهری بوده و با کمی دقت در عمق و ۴ لحظه مهم فیلم که خیلی سریع و زودگذرند، پاسخ به تمام سوالاتی که در طول فیلم به وحود می‌آید را می‌یابید. به یکی از این لحظه‌ها اشاره شد؛ پیشنهاد می‌کنم اگر فیلم را دوباره تماشا کردید، آن ۳ لحظه دیگر را خودتان پیدا کنید.
***
فیلم‌هایی مانند فیلم یادآوری که اغلب در ژانر معمایی طبقه بندی می‌شوند و تعدادشان هم زیاد نیست، همانطور که گفتم تماشاگران را به دو گروه عاشقان سینه‌چاک یا دشمنان خوبی تقسیم می‌کند، با این حال تماشای این ژانر فیلم برای سرگرمی و تقویت مغز گاهی ضروری به نظر می‌رسد.
ممنتو فیلمی نوآر و به گفته بعضی منتقدان اکسپریمنتال، مهیج و مبتکرانه است که بند بند وجود مخاطب را درگیر می‌کند و ساعاتی تماشاگر را در هیجان، ابتکار، خلاقیت و گاهی نیز ترس غرق می‌کند و از آن دست فیلم‌هایی که شما را از روتین سینما خارج کرده و مغز شما را ساعاتی به بازی می‌گیرد.
این‌ها چکیده از صحبت‌های منتقدان و البته یک مخاطب عاشق سینما و سبک معمایی درباره یک فیلم ناب بود، نظر شما درباره ممنتو چیست ؟ آیا شما هم تماشای این فیلم را به دیگران توصیه می‌کنید؟ اگر آن را پیش از این دیده‌اید تا چه اندازه با نگرش بالا موافقید؟
