سبک‌های معماری ایرانی پیش از اسلام به دو دسته سبک پارسی و سبک پارتی تقسیم می‌شدند. از نمونه بناهای باقی مانده به سبک پارسی می‌توان به تخت جمشید اشاره کرد. در ادامه می‌خواهیم درباره سبک پارتی به بررسی پی‌زگی‌ها و آرایه‌های آن بپردازیم و از بناهای باقیمانده آن دوران نمونه‌هایی را به شما معرفی کنیم. با ما همراه باشید.
سبک پارتی
ویژگی‌های سبک پارتی به شرح زیر است:
- گوناگونی در طرح‌ها و بهره‌گیری از اندام‌های گوناگون.
- جفت‌سازی در نیایشگاه‌ها و کاخ‌های پذیرایی و پاد جفت‌سازی در کاخ‌های مسکونی و خانه‌ها.
- درون‌گرایی با بهره‌گیری از میانسرا.
- شکوه و عظمت دادن به ساختمان‌ها با بلند ساختن آنها.
آرایه در معماری پارتی:
بهره‌گیری از آسمانه‌های خمیده تاقی و گنبدی (تاق‌آهنگ، تاق و تویزه و نیم گنبد) بهره‌گیری از چفدهای مازه‌دار برای تاق‌ها و گنبدها، پی‌سازی با سنگ لاشه، گوشه‌سازی چوبی، سکنج، ترمبه و فیلپوش در زیر گنبدها. ساختمایه‌های بوم آورد، سنگ لاشه، خشت و آجر، ملات گیر چارو.
آثار شاخص معماری سبک پارتی:
- معبد خورهه
- معبد آناهیتا
معبد خورخه
معبد خورهه در استان مرکزی و دز نزدیکی شهرستان محلات و در روستایی با نام خورهه قرار داد.
این بنا با آثاری چون تخت‌جمشید از نظر نقش‌بندی تفاوت داشته و از پایه ستون به طرف بالا به شکل مخروط ناقص باریک ساخته شده و سطح مخروط‌ها حلزونی است. تا سال ۳۷۸ هجری قمری از بنای خورهه چهار ستون پابرجا بوده است که دوتای آن به مرور تخریب شده‌اند.
ساختمان اصلی بنای جنوبی با ستون‌ها، اتاق‌ها و صحن حیاط. ساختمان شمالی که از قسمت جنوب به بنای اصلی متصل شده است. این قسمت اتاق‌ها و راهرویی را تشکیل می‌دهد و دارای اتاق مربع شکل بزرگی است که حیاط پشتی به حساب می‌آید. بنای غربی شامل تعدادی اتاق و یک تالار است.
معبد آناهیتا
معبد آناهیتا در مرکز شهر کنگاور در مسیر میانی همدان به کرمانشاه
این بنا روی تپه‌ی طبیعی با حداکثر ارتفاع ۳۲ متر نسبت به سطح زمین‌های اطراف بنا شده است.
«آناهیتا» نام یکی از الهه‌های ایرانی در اوستا است که مظهر باروری، شفا و خرد به شمار می‌رود. این ایزد بانو یکی از محبوب‌ترین الهه‌های آریایی است و از دیرباز مورد احترام ایرانی‌ها بوده است.
عبد مشهور آناهیتا با حدود ۶/۴ هکتار وسعت، روی صخره‌ای رو به دشت کنگاور ساخته شده است. در گذشته، صفه‌سازی (نوعی روش سکو‌سازی) در میان ایرانیان باب بود، بنابراین این معبد نوع معماری خود را از این شیوه دریافت کرده است.
ردیفی از ستون‌های سنگی با ارتفاع ۳۵۴ سانتی‌متر در این معبد برپا بوده‌اند که امروزه آثار آنها به جا مانده است. سازندگان با استفاده از جوی‌هایی، آب رودخانه‌ی اطراف معبد را هدایت و به آبگیر وسط معبد می‌ریخته‌اند. از آنجایی که آناهیتا الهه‌ی آب است این کار به بهترین نحو صورت گرفته و به خوبی هنر مهندسی در ایران قدیم را نمایان می‌کند.
نکته‌ی خیره‌کننده در مورد معبد، دیوارهای آن است که گاهی قطر آنها به ۱۸ متر هم می‌رسد و ستون‌هایی روی آنها بنا شده است. سادگی و عاری بودن از تزئینات این ستون‌ها باور این را که کاربرد آنها تنها جنبه‌ی حفاظتی داشته، تقویت می‌کند. ارتفاع ستون‌های مورد اشاره به سه برابر قطر آنها می‌رسد. مصالح به کار رفته در ساخت بنا عمدتا گچ و سنگند.
