در قسمت‌های قبل در مورد تاریخ طراحی صنعتی در اروپا و آمریکا و نحوه گسترش آن پس از جنگ‌های جهانی خواندیم. همچنین از رشد طراحی در ایالات متحده و پیشی گرفتن طراحان آمریکایی از سایر کشورها پس از جنگ جهانی دوم گفتیم. در این مطلب نیز قصد داریم طراحی پست مدرن و گرایش‌های به وجود آمده پس از آن را بررسی کنیم.
- تاریخ طراحی صنعتی – قسمت اول
- تاریخ طراحی صنعتی – قسمت دوم
- تاریخ طراحی صنعتی – قسمت سوم
- تاریخ طراحی صنعتی ـ دیزاین در قرن ۲۱
از اواسط دهه هفتاد میلادی معماران و طراحان اعتبار سبک مینیمالِ مدرنیست‌ها را که به عنوان راه‌حلی جهانی شناخته میشد زیر سوال بردند. در این زمان بازگشت به تاریخ، ارزشمند شدن جزئیات و مفاهیم تاریخی و محلی و تجلی دوباره آنها در نمایشگاه‌ها نشان از گرایش طراحان به بازآفرینی شیوه‌های گذشته داشت.
مجموعه‌ای از محصولات آلسی
در دهه هشتاد با رواج سبک پست‌مدرن، معمارانی همچون میشل گریوز (Michael Graves)، استنلی تیگرمن (Stanley Tigerman) و هانس هولاین (Hans Hollein) شروع به طراحی لوازم خانگی به شیوه پست مدرن برای شرکت‌هایی همچون آلسی (Alessi) و سویید پاول (Swid Powell) کردند.
بعضی از طراحان مطرح آن زمان هم مانند اتوره سوتساس و ماتئو تان هنگام بازتولید آثارشان توسط شرکت‌هایی همچون Knoll، به عنوان طراحان لوازم خانگی شناخته شدند، همان‌طور که میس وندرروهه و مارسل بروئر برای طراحی در دوران مدرنیسم چنین لقبی گرفتند. نشریات و نمایشگاه‌های بین‌المللی مانند Design Heute در سال ۱۹۸۸ طرح‌های پست‌مدرن را که در آن زمان محصولاتی عجیب و بیگانه به نظر می‌رسیدند به نمایش عموم می‌گذاشتند.
این سبک فردگرا که طراح آزادی عمل بیشتری برای پیش‌برد آن داشت در اواخر دهه ۸۰ به اوج خود رسید، درست قبل از شروع بحران اقتصادی دهه ۹۰ که طراحی را نیز تحت تأثیر قرار داد و تا حد زیادی از هیجانات آن کاست. این بحران معماران را به سوی طرح‌های هوشمندانه و معقول با تمرکز بر ارزش‌های مهندسی سوق داد و مواردی همچون هزینه خدمات و محصولات و کیفیت عملکرد اهمیت زیادی یافتند.
از آن زمان به بعد دو گرایش مشخص در طراحی صنعتی شکل گرفت. اول، نمایش آثار هنرمندانه طراحان بااستعداد و نشان دادن ارزش و اعتبار آنها و دوم، همکاری طراحان و مهندسان در قالب کار گروهی برای شکل دادن به محصولات نهایی.
موزه گوگنهایم – نمونهای از طراحی پست مدرن در معماری
مورد اول را می‌توان در طراحی موزه گوگنهایم بیلبائو توسط فرانک گری دید که دستاوردی بین‌المللی محسوب میشد و هنرمندی این معمار برجسته را به نمایش عموم می‌گذاشت. در زمینه طراحی صنعتی و طراحی محصول می‌توان گفت با ورود به قرن بیست و یک و رواج یافتن کار گروهی، تعداد کمی از طراحان مستقل به چنین جایگاهی رسیدند. یکی از این استثناها طراح فرانسوی، فیلیپ استارک است. بعد از اینکه صندلی طراحی شده توسط وی با نام Costes chair مورد پسند عموم مردم قرار گرفت استارک طراحی به شیوه نمایشی و مهیج را ادامه داد. از طراحی داخلی هتل‌های ساخته شده توسط Ian Schrager در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ تا محصولات مصرفی مانند گلدان و مسواک.
در همین سال‌ها به علت جذابیت محصولات طراحی شده توسط دیزاینرهای معروف، مسئولان فروشگاه زنجیره‌ای تارگت تصمیم گرفتند با استخدام میشل گریوز مجموعه‌ای طراحی شده از لوازم و اثاثیه منزل را ارائه دهند. پس از موفقیت در فروش این مجموعه پیشنهاد مشابهی برای مشارکت با فیلیپ استارک داده شد. با رسیدن محصولات استارک به مرحله فروش در سال ۲۰۰۲، توجه مردم به قدرت طراحی او معطوف شد و استارک توانست خود را از دیگر طراحان آن زمان متمایز سازد.
گرایش دوم در طراحی صنعتی که رواج بیشتری نسبت به مورد اول داشته است، همکاری طراح به عنوان عضوی از یک گروه بزرگ با هدف تولید محصولی قابل عرضه در بازار است.
یکی از شرکت‌های مهم در زمینه طراحی که این شیوه را پیش گرفته فراگ دیزاین (Frog Design) است که در سال ۱۹۶۹ توسط Hartmut Esslinger تأسیس شد و تا کنون با ایده مؤسس خود که فرم را تابع احساس می‌داند پیش رفته است. این ایده درست برخلاف شعار معروف مدرنیست‌ها است که فرم را تابع عملکرد می‌دانستند.
صندلی لوفت‌هانزا با طراحی پست مدرن ِ فراگ دیزاین
فراگ دیزاین بیشتر با طراحی تلویزیون سونی Trinitron و کامپیوترهای اولیه اپل شناخته می‌شود. این شرکت در اواسط دهه ۹۰ با تأسیس چند دفتر در اروپا و آمریکا کار خود را گسترش داد تا بتواند به مشتریان بیشتری همچون لوفت‌هانزا و ماکروسافت خدمات ارائه دهد. همکاری فراگ دیزاین با لوفت‌هانزا نمونه خوبی برای گذر از عملکرد و رسیدن به احساس و هیجان در طراحی است.
یکی دیگر از شرکت‌های فعال که به کار گروهی گرایش دارد آیدیو (IDEO) است. این شرکت در سال ۱۹۹۱ تأسیس شد و به سرعت رشد کرد و دفاتر آن در کشورهای مختلف تأسیس شدند. آیدیو در استودیو طراحی خود تأکید زیادی بر کار گروهی در روند طراحی دارد و با همین روش پروژه‌های موفقی را در زمینه‌های گوناگون انجام داده است، مانند طراحی ترن سریع‌السیر Acela، موس کامپیوتر مایکروسافت، پرینتر برای شرکت اپل و محصولاتی برای استفاده روزانه مانند طراحی مسواک برای برند Oral-B.
هر دو شرکت فراگ دیزاین و آیدیو هنگام تغییر هزاره، از نمونه‌های برجسته دنیای طراحی محسوب می‌شدند. آنها برخلاف همتایان خود در قرن بیستم مسیر بین‌المللی شدن در پیش گرفتند. نشانه‌های بیشتری از جهانی شدن (globalization) را می‌توان در صنعت اتومبیل‌سازی مشاهده کرد. یکی از برجسته‌ترین طراحان خودرو این دوران جی میز (J Mays) است، طراحی آمریکایی که در آرت سنتر تحصیل کرده و پس از آن در دهه ۸۰ برای کار در شرکت آئودی و بی ام و به آلمان رفت. جی میز از سال ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۳ مدیر طراحی فولکس واگن بود و در همان جا روی کانسپت بیتل جدید کار کرد. او در سال ۱۹۹۷ به عنوان رئیس استودیو طراحی فورد منصوب شد.
خودرو مینی – نمونهای از طراحی پست مدرن
یکی دیگر از نمونه‌های جهانی شدن در طراحی صنعتی به خدمت گرفتن طراح آمریکایی، فرانک استفنسون (Frank Stephenson) توسط شرکت بی‌ام‌و برای طراحی مجدد خودرو مینی است. این محصول اتومبیل معروف دهه ۶۰ انگلیس بوده و مانند بیتل بازآفرینی شده است.
شما چه نمونه‌های دیگری از طراحی پست مدرن در معماری یا طراحی صنعتی می‌شناسید؟
