باروک واژه‌ای است که مورخان هنر برای آثار هنری و ادبی و موسیقی سده هفدهم و اوایل سده هجدهم اروپای غربی به کار می‌برند. این واژه به معنی مروارید نامنتظم است که تا سده نوزدهم به معنی بی‌تناسب و ناهماهنگ بود. علت این نام گذاری این بود که سازندگان آثار هنری به ویژه در معماری از شیوه‌های مختلف هنری (کلاسیک، گوتیک، رنسانس و …) متأثر بودند.
هنر باروک در مقایسه با دوره رنسانس، هنری باشکوه، نمایشی، زیاده‌روی در تجمل، احساسی و تلاش برای وحدت بین معماری، تندیس‌گری و نقاشی است. تمایل بیشتر به مذهب، توسعه علوم و رقابت دارندگان ثروت و قدرت در تولید آثار هنری در نقاط مختلف اروپا از عوامل شکل گیری شیوه باروک بود. این شیوه از شهر رُم شروع شد و اندکی بعد در سراسر ایتالیا رواج یافت و سپس در فرانسه، اسپانیا، انگلستان، هلند و آلمان گسترش یافت.
این هنر تفاوت‌های بنیادین با سبک‌های رنسانس دارد. باروک هنری پویا و احساسی بوده و برعکس اصول کلاسیک که بیشتر عقلانی است. از ویژگی‌های بارز این سبک هنری، ایجاد هماهنگی در میان عناصر گوناگون است، در حالی که کمال مطلوب اوج هنر رنسانس برقراری تعادل میان اجزایی است که هر کدام به تنهایی از تمامیت و کمال برخوردارند.
معماری باروک
معماری باروک با ساخت کلیساهای بزرگ از شهر رُم شروع شد. معماران این عصر نیز مانند دوره رنسانس هم پژوهشگر و هم در چند رشته تخصص داشتند، این سبک معماری بنا به سلیقه معمار یا سفارش دهنده از سنت‌های مختلفی چون کلاسیک باستان، گوتیک و رنسانس در یک بنا سود می‌برد و تلاش می‌کرد بین عناصر مختلف هماهنگی ایجاد کند.
کلیسای سن پیر روم، نما اثر کارلو مادرنو، ستون کاری اثر برنینی، حدود ۱۶۰۷ – ۱۶۱۲ میلادی
در معماری باروک استفاده از شکل بیضی به جای دایره در گنبدها، پنجره‌ها و سقف رایج شد. سطوح محدب و مقعر، تأکید بر مرکز ساختمان، ارتباط معماری با فضای پیرامون، تأکید تزیینات داخلی و تلاش برای هماهنگی میان معماری، نقاشی و تندیس سازی بود. کارلو مادرنو و برنینی از بنیان گذاران معماری باروک در شهر رُم بودند. نما و صحن بیرونی کلیسای سن پیر در رُم کار مادرنو و ستون کاری آن کار برنینی است.
برنینی از معماران و تندیس سازان بزرگ شهر رُم بود، وی پیرو سنت کلاسیک باستان بود و خود را جانشین میکل آنژ می‌دانست، تزیینات پُرتجمل صحن داخلی کلیسا از نمونه کارهای او است. کاخ لوور از آثار باشکوه معماری باروک است. این بنا متأثر از سنت کلاسیک باستانی است اما ستون‌های دوتایی آن ابتکار جدیدی بود که در معماری فرانسه رواج یافت.
نمای شرقی کاخ لوور، سال ۱۶۶۷ – ۱۶۷۰ میلادی، پاریس (در حال حاضر موزه لوور – نمونه‌ای از هنر باروک)
باروک و نقاشی
نقاشان باروک در نمایش طبیعت به واقعیت وفادار بودند و در آثارشان به رنگ، بافت، محاسبه روشنایی و تاریکی، استفاده از نور برای جلب توجه، حالت نمایشی، فضای پر و خالی و جلوه‌های غیر مترقبه اهمیت می‌دادند. از ویژگی‌های این سبک نقاشی، رواج نقاشی‌های علمی، تجسم فرهنگ و ادبیات عامه و آدم‌های معمولی، طبیعت بیجان، نقاشی منظره، نقاشی سقفی، از هنرمندان برجسته این دوره می‌توان به کاراوادجو دیه گو ولاسکوئز و رامبراند اشاره کرد.
مارکزا، اثر روبنس، رنگ و روغن، سال ۱۶۰۶ میلادی، گالری هنر واشنگتن
باروک و تندیس‌گری
تندیس‌گری باروک نیز همانند نقاشی بسیار زنده، پرشور و چشمگیر است و بیانگر تلاش هنرمند در ارائه احساسات عمیق انسان است و تلاش دارد واکنش تماشاگر را برانگیزد. تندیس داوود در حال پرتاب سنگ به جالوت اثر برنینی سرشار از بیان احساس، تحرک و پویایی است.
داوود در حال پرتاب سنگ به سمت جالوت، اثر برنینی، سنگ مرمر، سال ۱۶۲۳ میلادی، رم
